تنبلی، یک عادت ویرانگر

یکی از ضعف‌های اخلاقی و رفتاری بسیاری از ما تنبلی است. همه ما کم و بیش تنبلی و پیامدهای منفی آن را تجربه کرده‌ایم و غالبا در بازگشت ذهنی خود به گذشته، حسرت وافسوس خورده‌ایم که ای کاش آن روزها کمی از خودم همت به خرج می‌دادم و تنبلی نمی‌کردم. کاش بیشتر درس می‌خواندم، جدی‌تر کار و تلاش می‌کردم  و قدر آن فرصت‌ها و موقعیت‌های طلایی را می‌دانستم. تحقیقات نشان داده که بیشترین احساس گناه و پشیمانی مردم دنیا، ناشی از اتلاف وقت است.

هرچه امروز وقت بیشتری تلف کنیم و هدر دهیم، فردا حسرت و پشیمانی‌مان بیشتر خواهد بود. در این میان، هرکس به گونه‌ای تنبلی می‌کند. یکی زیاد می‌خوابد و دیگری زیاد تلویزیون تماشا می‌کند. یکی ساعات زیادی را با رفقایش می‌نشیند و به حرف و گفتگوی بی‌فایده سپری می‌کند و دیگری دقایق فراوانی می‌نشیند  و به در و دیوار خیره می‌شود.  بسیاری از عدم موفقیت‌ها و پیشرفت‌ها، قبل از این‌که به شرایط نامساعد خانوادگی و جامعه مرتبط باشد، معلول سستی‌های ماست. ما می‌توانیم تمام ناکامی‌های خود را توجیه کنیم و تقصیر را به گردن اطرافیان و جامعه و آب و هوا و جغرافیا و ژنتیک و خورشید و آسمان و تقدیر و قسمت بیندازیم، اما وقتی صادقانه در خلوتمان با خود بیندیشیم، آن قدر که تنبلی سبب ناکامی ما بوده، شرایط بیرونی موثر نبوده‌است.

نکته مهم این است که آثار سوء تنبلی صرفا متوجه ما نیست بلکه به دیگران هم صدمه می‌زند. در این خصوص امیرالمومنین علی(ع) می‌فرماید: «تنبلی، حقوق دیگران را ضایع می‌سازد.» به عنوان مثال خانمی که در انجام کارهای منزل سستی می‌کند، به شوهر و فرزندش آسیب زده و یا آقایی که در کار بیرون یا مسئولیت‌های خانه کوتاهی و تنبلی می‌کند، به خانواده‌اش ظلم کرده است. نکته مهم‌تر اینکه تنبلی تنها به دنیای انسان لطمه نمی‌زند بلکه آخرت آدمی را هم تباه می‌سازد. چنان که امام معصوم(ع) می‌فرماید: «هرکس در امر دنیای خود تنبلی کند، در امر آخرتش نیز سستی می‌کند.» یعنی این‌طور نیست که تصور کنیم این خانم یا آقا در تحصیل، اشتغال یا مسئولیت‌های خانه تنبل است،بلکه اگر کسی روحیه رخوت و سستی داشته باشد، حال نماز خواندن اول وقت را هم ندارد، حوصله صله رحم و نیکی به والدین و شرکت در مجالس مذهبی مفید و تشرف به حرم و گره‌گشایی از کار دیگران را هم ندارد. من و شما هرچه بیشتر به آثار سوء و ویرانگر تنبلی توجه کنیم، انگیزه عمل و اراده و پشتکارمان بیشتر و بیشتر می‌شود.

حال اگر می‌خواهیم این ویژگی منفی بعدها موجب حسرت و پشیمانی ما نشود، باید برای درمان تنبلی هرچه زودتر اقدام کنیم.

.از کم شروع کنید.

ما معمولا پس از مدتی تنبلی و به تاخیر انداختن کارها، می‌خواهیم با یک برنامه‌ریزی سخت و سنگین تمام عقب‌ماندگی‌ها را جبران کنیم. روشن است که پس از مدتی، قادر به ادامه نیستیم و آن را رها می‌کنیم. در حقیقت یک برنامه سنگین و رها کردن آن بیش از پیش اراده ما را تخریب می‌کند. کلید طلایی پشتکار آن است که از کم شروع کنیم. مثلا به جای این که یک‌دفعه غیرتی شویم و بگوییم از فردا روزی یک ساعت ورزش می‌کنیم، بگوییم فعلا روزی پنج دقیقه کافی است. آن‌قدر کار را سبک بگیرید که مطمئن به انجام آن باشید.

.کار را به اجزا تقسیم کنید.

اگر کاری پرحجم و سنگین است آن را به چند یا چندین قسمت تقسیم کنید و هر روز یک قسمت آن را انجام دهید. به این شکل شما کاری را که شش ماه است به تاخیر می‌اندازید، در عرض شش روز انجام می‌دهید. اشکال کار این است که ما یا تنبلی می‌کنیم و یا می‌خواهیم در یک روز کار را یک‌سره و تمام کنیم.

.کل کار را نگاه نکنید.

وقتی تصمیم گرفتید بخش کوچکی از یک کار را شروع کنید، دیگر به طول مسیر و حجم کلی کار نگاه نکنید. اگر قرار است مطالعه کنید، همین دو صفحه امروز را بخوانید و دیگر نگاه نکنید که تا آخر کتاب چقدر باقی مانده‌است. یادتان باشد کسانی از کوه بیشتر بالا می‌روند که به فاصله تا قله کمتر نگاه می‌کنند.

.با دیگران قرار بگذارید.

قول و قرارهای گروهی، یک تدبیر عالی برای درمان تنبلی است. مثلا برای ورزش یا تشرف به حرم با دوستتان قرار بگذارید. وقتی بدانید کسی الان منتظر شماست،بلند می‌شوید و اقدام می‌کنید.

.به خود تلقین کنید که با اراده‌اید.

هرگز به خود برچسب بی‌‌ارادگی و کم‌حوصلگی نزنید. بلکه مدام به خود تلقین کنید من فردی مصمم، با اراده و پشتکار هستم و اراده و تلاش من به لطف الهی هر روز بیشتر و بیشتر می‌شود.