10 نکته برای پیشگیری از خطای کودک و تنبیه والدین
گفتیم که تنبیه این ابزار تربیتی کجا، کی و چگونه باید استفاده شود. اما ایده‌آل آن است که رابطه خود را با کودکمان به‌گونه‌ای مدیریت و تدبیر کنیم که احتمال خطا و نافرمانی او به حداقل برسد و اساساً شرایطی پیش نیاید که ما ناچار به تنبیه و محروم‌سازی او شویم. درواقع همه ما می‌توانیم با تمهیداتی که فراهم می‌کنیم، از خطای کودک و تنبیه او پیشگیری کنیم که ما در این مطلب به ده نمونه این رفتارهای پیشگیرانه اشاره می‌کنیم.
1- ریشه کار را پیدا کنید.
یکی از نکته‌های مهم در پیشگیری و درمان، ریشه‌یابی است. شاید کودکی که اکنون به‌شدت گریه می‌کند و نق می‌زند، نیازی دارد که آن را کشف نکرده‌ایم. این موضوع خصوصاً در نوزادان بیشتر مطرح است. گاهی نمی‌دانیم که علت گریه او این است که او را بد پوشک کرده‌ایم و پایش اذیت می‌شود. شاید هم ریشه این گریه، دل‌درد یا گرسنگی است. به جای آن‌که عصبانی شوید، تلاش کنید هر چه سریع‌تر ریشه را پیدا کنید. در مورد کودکان بزرگ‌تر هم ریشه کار را پیدا کنید. شاید علت پرخاشگری کودک، خود ما هستیم. شاید این ما هستیم که با پرخاشگری و جروبحثی که با همسرمان داریم به او غیر مستقیم پرخاشگری را یاد داده‌ایم. شاید نوع رفتارهای ما سبب شده که او حسادتش شعله‌ور شود و به خواهر کوچکش آسیب برساند. بنابراین تلاش کنید ریشه‌ی بدرفتاری و ناآرامی کودکتان را پیدا کنید و قبل از هر چیز به درمان ریشه بپردازید.
2- پیش‌بینی نیازهای موقعیت کودک.
بسیاری از نیازهای کودک قابل پیش‌بینی است. والدینی که در امر تربیت موفق هستند، مدام سعی می‌کنند نیازهای کودک را در هر شرایط محیطی و زمانی پیش‌بینی کنند و سعی در تأمین آن داشته باشند. مثلاً مادری را تصور کنید که می‌خواهد کودکش را با خود به سخنرانی ببرد. شکی نیست که بچه حوصله نشستن و تحمل این جلسه یکی‌دوساعته را ندارد. مادر می‌تواند حدس بزند که چه اتفاقاتی ممکن است رخ دهد. ممکن است کودکم خسته شود، گریه کند و… او با خود اسباب‌بازی‌های جذاب و خوراکی‌های خوشمزه میبرد. اما مادری که چنین پیش‌بینی‌هایی نکرده است صرفاً به بچه‌اش می‌گوید بشین، ساکت باش. و در صورت نافرمانی او را تنبیه می‌کند.
3- محیط را تغییر دهید.
گاهی با آماده‌سازی و بهسازی محیط می‌توانید کودک و خودتان را آرام کنید. تصور کنید منزلی را که پر از وسایل شکستنی و خطرناک است و کودک به هر سمت و سویی برود، دست و پایش به وسیله‌ای می‌خورد که احتمال شکستن آن هست. شما مجبورید مدام نگران باشید و به کودکتان امر و نهی کنید که آرام باش، ندو، مراقب باش. و متأسفانه در صورت عدم مراقبت و شکستن وسیله، او را تنبیه کنید. اولین اقدام شما باید این باشد که برای کودکتان محیط امنی را تدارک ببینید. وسایل را جابجا کنید. چیزهای خطرناک و حادثه‌ساز را از پیش‌پای او بردارید. بیش از آن‌که به فکر زیبایی اتاق و منزلتان باشید، به این فکر کنید که چگونه می‌توان محیط امن‌تری برای کودک فراهم کرد.
4- پیشنهاد یک راه حل جایگزین و مناسب.
به جای امر و نهی کردن به کودک و عصبانی شدن، به راه‌حل‌های جایگزین فکر کنید. به او می‌گویید خونه جای توپ‌بازی نیست. بسیار خوب اما بلافاصله جای توپ‌بازی را تدارک ببینید و به او نشان دهید. او نباید روی مبل بالا و پایین بپرد، اشکالی ندارد ولی بلافاصله بگویید پس کجا می‌تواند ورجه‌وورجه کند. کودک شما بر سر یک اسباب‌بازی با همبازی‌اش دعوا می‌کند، به‌جای این‌که ناراحت شوید و بر سرش فریاد بکشید، به این بچه‌ها پیشنهاد یک بازی گروهی و دسته‌جمعی را بدهید.
5- قوانین خانه، ساده و راحت باشد.
توجه داشته باشید که هر چه قوانین سخت‌تر و پیچیده‌تر باشد، رعایت آن نیز دشوارتر است و نافرمانی بیشتر می‌شود. در وضع قوانین خانه، ملاحظه توان جسمی، روحی و حوصله کودکتان را بکنید. هر چه این قوانین آسان‌تر و شدنی‌تر باشد او بیشتر رعایت می‌کند و شما هم کمتر لازم است او را دعوا کنید. مثلاً اکنون که او می‌خواهد تازه مسواک‌زدن را تمرین و به آن عادت کند، سخت نگیرید و همین که دندان‌هایش را برای لحظاتی خمیر دندانی کرد، خوب است. اما اگر بخواهید به شیوه صحیح و با دقت و تانی مسواک بزند، مطمئن باشید از مسواک‌زدن بیزار می‌شود و شما باید هر شب با او بر سر مسواک بحث کنید.
6- تخفیف و مدارا داشته باشید.
قوانین خانه باید قابل انعطاف باشد. سخت‌گیری نکنید. بگویید که چون امشب خسته هستی می‌توانی مسواک نزنی. گاهی به او تخفیف دهید، گاهی با او مدارا کنید. اساساً اگر می‌دانید او الآن خسته است و لباس‌هایش را آویزان نمی‌کند، اصلاً از او نخواهید که او هم نافرمانی کند و مجبور به تنبیه شوید.
7- موقعیت‌های دشوار را بازسازی خالی کنید.
افراد بزرگسال می‌توانند خودشان را به شرایط جدید، غیر منتظره و سخت وفق دهند و تحمل کنند، اما کودک این توان را بسیار کمتر دارد. شما می‌توانید این شرایط را برای کودکتان بازی کنید. مثلاً اگر قرار است فردا اولین‌بار او را سوار هواپیما کنید، برای او توضیح دهید که باید برای مدت زیاد کمربندش بسته باشد، سرجایش بنشیند. با او هواپیمابازی کنید. به او بگویید فکر کن الان سوار هواپیما هستیم و اکنون چه کارهایی باید انجام دهیم. برای او توضیح دهید، که در مغازه، میهمانی، قطار و شهربازی چه چیزهایی می‌بینید و چه واکنش‌هایی باید داشته یا نداشته باشید.
8- به کودکتان توجه کنید.
بسیاری از ناهنجاری‌های رفتاری کودک، برای این است که به او توجه کنید. درواقع کودک، ترجیح می‌دهد کتک بخورد تا به او بی‌اعتنایی شود.وقتی شما در شرایط طبیعی، با کودک همبازی می‌شوید، حرف‌هایش را با علاقه می‌شنوید، و به اندازه کافی به او توجه می‌کنید، او اصلاً تمایلی ندارد که با رفتارهای عجیب و غریب و غیر عادی، توجه شما را جلب کند. درواقع توجه به کودک، او را از خطا و شما را از تنبیه بازمی‌دارد.
9- تغافل کنید.
سعی نکنید همه رفتارهای اشتباه کودک را ببینید و واکنش نشان دهید. خیلی حرف‌ها و رفتارها را نشنیده و ندیده بگیرید. یادتان باشد که ما بنای تنبیه‌کردن نداریم، بلکه از این ابزار در شرایطی که دیگر ناچار و ناگزیریم آن هم به شیوه صحیح استفاده می‌کنیم. مثلاً اگر می‌شنوید کودکتان به همبازی‌اش، حرف زشت زد اصلاً به روی خود نیاورید ولی یادتان باشد بعدها در مودر حرف زشت و پیامدهای ناگوار آن با کودکتان صحبت کنید.
10- پرتحمل باشید.
بسیاری از این رفتارهایی که برای پیشگیری گفتیم نیازمند این است که شما تحمل و بردباری‌تان را بیشتر کنید و زود از کوره در نروید. معمولاً افراد کم‌تحمل و عصبی خیلی زود به نقطه آخر می‌رسند و متوسل به تنبیه می‌شوند. یادتان باشد رفتارها و شیطنت‌های کودک طبیعی است. عمدتاً این ما هستیم که کم‌تحمل شده‌ایم. بچه باید بازی کند، بالا و پایین بپرد و استقلال‌طلبی کند. کودک را با همه کودکی‌اش بپذیرید. گاهی هم برای آرامش خودتان، صحنه را ترک کنید تا مجبور به واکنش نشوید.
