یادآوری موفقیت‌ها و مرور نکردن شکست‌ها
بخش قابل‌توجهی از اعتمادبه‌نفس شما به تصویر ذهنی شما وابسته است. تصویری که شما در ذهن خود و درباره خود دارید، نقش بسیار تعیینکنندهای در اندازه اعتماد به نفستان دارد. دقت داشته باشید که در این‌جا منظور تصویری نیست که شما از صورت و اندام و جسم و قالب فیزیکیتان دارید، بلکه عملکرد و کارنامه رفتاری شما مدنظر است. چه تصوری از خود درباره عملکردتان دارید؟ آیا شما خود را فردی موفق تلقی می‌کنید و یا فردی شکست‌خورده و ناکام؟ بدون هیچ تعارفی به این سؤال پاسخ دهید که در ذهنتان چه تصویری از خود دارید؟ اگر در ذهنتان خود را فردی ناکام و شکست‌خورده و ناموفق میپندارید مطمئن باشید تا زمانی‌که این تصویر ذهنی و تلقی شخصی اصلاح نشود، اعتمادبه‌نفستان بهبود پیدا نمی‌کند. برای اصلاح این تصویر ذهنی رعایت دو نکته بسیار ضروری است:
1-موفقيت‌های پیشین خود را به ياد بياوريد؛
همه‌ی ما در زندگی موفقيت‌ها و شكست‌هایی داشته‌ايم. گاهی تلاش‌هايمان همان نتيجه‌ای را كه در جستجوی آن بوده‌ايم در پی داشته و گاهی خلاف آن رخ داده است. بگذريم كه هرگاه (به‌زعم ما) شكستی گریبان‌گیرمان شده، بعدها ديده‌ايم چقدر برایمان تجربيات مفيد به ارمغان آورده است. ما می‌توانيم در مرور گذشته، توجه‌مان را به ناكامی‌ها، شكست‌ها و نرسيدن‌ها معطوف کنیم، که این کار نه‌تنها روحیه ما را تضعیف می‌کند و باعث رنگ‌باختن شور و شوق و پدید‌آمدن افسردگی می‌شود، بلكه اعتمادبه‌نفس را برای اقدام دوباره از ما می‌گيرد. اما يادآوری موفقيت‌ها، دستيابی‌ها و كاميابی‌ها، هم به ما انرژی مثبت می‌دهد و هم اعتمادبه‌نفسمان را برای حركت و تلاش بيشتر، افزايش خواهد داد. خيلی‌وقت‌ها، تا از کسی می‌خواهيم قلم و كاغذی بردارد و گذشته خود را برايمان بنويسد، شروع می‌كند به نوشتن شرح مفصل شكست‌ها و ناكامی‌هايی كه تابه‌حال داشته است. سپس از او می‌خواهيم بار ديگر شرح گذشته خود را بنويسد ولی اين‌بار همه رویدادها را يادداشت كند: موفقيت‌ها در کنار ناكامی‌ها؛ پیروزی‌ها علاوه بر شكست‌ها. معمولاً فرد مورد آزمایش به تكاپو می‌افتد تا ثابت كند در گذشته موفقيتی نداشته و هرچه بوده، شكست و ناكامی بوده است. به او تأكيد می‌كنيم موفقيت‌ها الزاماً نبايد درخشان، چشمگير و بسيار برجسته باشد؛ بلکه می‌توان به موفقيت‌های كوچک هم اشاره كرد. اما گاهی فرد همين را هم انكار می‌كند. علت فراموش‌کردن موفقيت‌ها، همان علت از یادبردن داشته‌هاست. وقتی شخص مدام می‌نشيند و پرونده شكست‌های خود را مرور می‌كند، همان‌ها در ذهنش برجسته می‌شود و گاهی به‌سبب شدت و درد تكرار ذهنی و زبانی، اين خاطره و تأثرات ناشی از آن سال‌ها باقی می‌ماند. از سویی، چون موفقيت‌ها را كوچک و كمرنگ می‌پندارد از مرور آن‌ها اجتناب می‌كند و به‌زودی این قبیل کامیابی‌ها از ذهنش محو می‌شود. شرح موفقيت‌های خود را بنويسيد. حتماً اين كار را انجام دهيد. به احتمال قريب به یقین در دل می‌گویيد: «ای بابا! این کارهایی که من کردم نوشتن ندارد…» يا این کار را به بعد موكول می‌كنيد.
بگذاريد خيالتان را راحت كنم: دست به كار شويد وگرنه برای اعتمادبه‌نفس شما اتفاق مثبتی نمی‌افتد! هم‌چنان داريد اين سطور را می‌خوانيد و جلو می‌رويد؟! كافی است! بلند شويد، قلم و كاغذی برداريد و شرح موفقيت‌هايتان را بنويسيد. همه‌چيز را در تنظیم این فهرست لحاظ کنید، حتی اگر دستاوردی كوچک باشد؛ حتی اگر در کلاس اول دبستان نمره املای شما 20 شده است!
موفقيت می‌تواند انجام يك كار عبادی-معنوی مثل صدقه‌دادن و نمازخواندن و دعاكردن و شركت در يک جلسه آشنایی با معارف باشد؛ می‌تواند کمکی مفيد و ارزشمند باشد كه در حق دوست یا همسایه‌تان انجام داده‌ايد؛ می‌تواند يک موفقيت تحصيلی و شغلی باشد؛ می‌تواند اتمام یک کار جزئی اما نیمه‌تمام باشد که سرانجام آن را به پایان رسانده‌اید! حتی می‌تواند ايجاد يک صفت اخلاقی خوب در خود باشد. حتی مطالعه اين متن تا همين قسمت هم نوعی موفقيت است چراکه شما خواسته‌ايد وضعیت اعتمادبه‌نفستان را بهبود بخشید و اين مطلب را جستجو کرده و تا اين‌جا مطالعه كرده‌ايد. دفترچه‌ای كوچك تهيه كنيد و هر موفقيتی مربوط به گذشته را كه به‌مرور به يادتان می‌آيد در آن بنويسيد. مرور و يادآوری اين موفقيت‌ها، احساس توانمندی را در شما تقويت می‌كند. به خود بگويید اگر در گذشته توانسته‌ايد موفق شويد، پس باز هم می‌توانيد. شما قبلاً كه آگاهی و تجربه كمتری داشته‌ايد توانسته‌ايد موفقيت‌هايی كسب كنيد؛ اكنون با وجود تجربه و آگاهی بيشتر، مجال و توانمندی شما نیز بيشتر است. فقط بايد باور كنيد كه می‌توانيد. حتی سعی كنيد احساس شيرين و خوشايندی را كه در نتيجه كسب پيروزی و موفقيت پیشین به شما دست داد، به ياد بياوريد. نترسيد. این کار هيچ اشكالی ندارد! دقايقی خود را در بحر موفقيت‌های گذشته و احساس مثبت ناشی از آن غوطه‌ور سازید. از اين يادآوری، عقل و قلب خود را سرشار از باور و احساس مثبت كنيد.
2-از مرور شكست‌ها و ناكامی‌ها دست برداريد؛
مرور پيوسته شكست‌هايتان، آفت جدی اعتمادبه‌نفس شماست. ممكن است بگویيد می‌خواهيد از گذشته درس بگيريد و آن را چراغ راه آينده كنيد. بسيار خوب، يک بار بنشينيد و تمام درس‌ها و تجربه‌های ناكامی‌هايتان را تجزیه و تحلیل و يادداشت كنيد، و بعد از جمع‌بندی پیام‌ها و پیامدهای این ارزیابی، ديگر پرونده آن را ببنديد. شما که مدام گذشته‌ی تأسف‌بارتان را مرور می‌کنید، نباید از خود بپرسید اين چه درس‌گرفتن و تجربه‌آموزی است كه تمام نمی‌شود؟! شما خاطره شكست عاطفی، شغلی، مالی، تحصيلی و حتی ارتباطی را بارها و بارها مرور می‌كنيد و اين مرور بی‌پایان، صرفاً احساس «نمی‌توانم» شما را تقويت می‌كند.برفرض برای قبولی در آزمونی بسيار مهم، ماه‌ها تلاش كرده‌ايد و زحمت كشيده‌ايد ولي نمره لازم را كسب نكرده‌ايد. اگر روش مطالعه، برنامه‌ریزی يا تلاشتان دچار نقصان بوده، درس بگيريد و روش خود را اصلاح كنيد. ولی مرور مداوم خاطره آن ناكامی غير از آن‌كه اعتمادبه‌نفس شما را تهديد كند و يكی از علت‌های افسردگی احتمالی‌تان باشد، ثمری نخواهد داشت.
تجدید خاطرات تلخ و مرور اتفاقات ناراحت‌كننده گذشته، از لحاظ روحی به شما آسيب می‌زند. آدم‌های ناموفق و افسرده، عمدتاً مشغول مرور خاطرات تلخ خويش هستند و صفحات غم‌انگیز دفترچه خاطرات خود را بارها و بارها ورق می‌زنند. وقتی از يكی از مربيان حرفه‌ای فوتبال، پس از شكست‌خوردن در مسابقه‌ای حیاتی می‌پرسند، «اكنون چه احساسی داريد و چه چيزی ذهن شما را مشغول كرده؟» بلافاصله می‌گويد: «تمام فكرم اين است كه در مسابقه بعدی چگونه می‌توانم موفق شوم!» او حتی يک لحظه هم به عزاداری برای شكست خود مشغول نمی‌شود.
گاهی ما در سوگ شكست‌های خود ماه‌ها رخت عزا به تن می‌كنيم و با اشک‌ریختن بر دفتر خاطرات گذشته، از تلاش بازمی‌ايستيم و امروز و فردايمان را هم بر باد می‌دهیم.
با خودتان عهد ببنديد كه ديگر هرگز راجع‌به گذشته‌ها فكر نكنيد. امروز روز تولد شماست. روز پوست‌انداختن و از پیله گذشته‌ها به در آمدن! چند بار زمين خورده‌ايد؟ چند بار جز ناکامی نصیبی نبرده‌اید؟ چند بار درها را به روی خود بسته دیده‌اید؟ همان بهتر که به خاطر نياوريد! همان بهتر که پاسخ این پرسش را ندانید! اصلاً شما خاطره‌ای از گذشته نداريد چراكه امروز به دنيا آمده‌ايد. اگر هم بر يادآوری گذشته اصرار داريد صرفاً موفقيت‌ها، دستاورد‌ها و كاميابی‌هاي خود را مرور كنيد.
اگر هم ناخواسته یاد شكست‌ها و تلخي‌های گذشته به ذهنتان آمد، بلافاصله حواس خود را پرت كنيد؛ تغيير موقعيت دهيد، بلند شويد برويد آبی به سر و صورتتان بزنيد. به يک دوست صمیمی زنگ بزنيد. اگر هم در طول روز فكر شكست‌های گذشته بارها و بارها فضای ذهنتان را اشغال كرد، هر بار همين كار را كنيد و بکوشید با تغيير وضعيت، سمت‌وسوی افكار خود را تغییر دهید. اگر مدتی چنين كنيد، ايمان داشته باشيد كه آن خاطره ناخوشايند، به‌مرور در ذهن شما كمرنگ و چه‌بسا محو می‌شود. این‌که گذشته‌های تاریک و تلخ را از صفحه ذهنتان پاک کنید خطری ندارد؛ آنچه خطرناک است اين است كه شما عمداً و آگاهانه بر ناكامی‌هايتان تمركز كنيد.
